نظریه ذهن به توانایی شناختی ویژه کودکان 4- 5 ساله برای پیش بینی و شرح رفتار خود و دیگران با توجه به حالات ذهنی مانند باور، میل، نیت و ادراک گفته می شود. هدف از این پژوهش، بررسی تاثیر آموزش باور کاذب بر پاسخگویی به تکالیف نظریه ذهن کودکان 3 تا 6 سال بود. تعداد 50 کودک پس از اجرای پیش آزمون (تکلیف انتقال غیرمنتظره؛ پرنر و وایمر، 1983؛ به نقل از فلاول، 2000) و پس از همتاسازی بر حسب سن، به صورت تصادفی به دو گروه کنترل و آزمایش تقسیم شدند. گروه آزمایش به مدت 8 جلسه در جریان آموزش قرار گرفت. پس آزمون نظریه ذهن شامل تکالیف انتقال غیرمنتظره، محتوای غیرمنتظره (هاگریف، وایمر و پرنر، 1986؛ به نقل از دوهرتی، 2009) و نمود واقعیت (فلاول، فلاول و گرین، 1983) بود که بلافاصله پس از اجرای آموزش برای هر دو گروه اجرا شد. نتایج پژوهش نشان داد که گروه آزمایش نسبت به گروه کنترل در پاسخ گویی به تکالیف نظریه ذهن در پس آزمون عملکرد بهتری داشت. با استناد به نتایج به دست آمده از این پژوهش می توان نتیجه گرفت که آموزش باور کاذب موجب  پاسخ گویی به تکالیف نظریه ذهن در کودکان 3 تا 6 سال می شود.

یکی از رایج ترین و کاربردی ترین مداخلات روان شناختی در زمینه مدیریت حالات هیجانی، مداخلات مبتنی بر ذهن آگاهی و پذیرش است. هدف مطالعه حاضر بررسی اثرات مداخله مبتنی بر ذهن آگاهی-پذیرش و تعهد بر نشخوارفکری خشم، اضطراب رقابتی، کژتنظیمی هیجان و عملکرد ورزشی در ورزشکاران مرد رشته بدنسازی بود. پژوهش حاضر از نوع مطالعات نیمه تجربی بود که در قالب طرح تک موردی با خط پایه چندگانه اجرا شد. جامعه آماری شامل تمام ورزشکارانی بود که به باشگاه های ورزشی بدن سازی در شهرستان سلسله از توابع استان لرستان در سال 2021 مراجعه کرده بودند. از بین این افراد تعداد 10 نفر که حائز ملاک های ورود به پژوهش بودند با استفاده از روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. شرکت کنندگان به صورت انفرادی در یک برنامه 8 جلسه ای مبتنی بر ذهن آگاهی-پذیرش و تعهد شرکت کردند. داده ها با استفاده از تحلیل نیمرخ نمودارهای دیداری، شاخص تغییر پایا (RCI)، شاخص داده های ناهمپوش (PND,PAND,PEM)، شاخص میزان بهبودی، و اندازه اثر D کوهن تفسیر شدند. نتایج نشان داد که مداخله مبتنی بر ذهن آگاهی-پذیرش و تعهد منجر به کاهش نشخوارفکری خشم، اضطراب رقابتی، کژتنظیمی هیجان و نیز افزایش عملکرد ورزشی در ورزشکاران شده است. یافته های حاصل از پژوهش حاضر بیانگر این که مداخلات مبتنی بر ذهن آگاهی و پذیرش می تواند در بهبود کارکردهای شناختی-هیجانی و عملکرد ورزشی ورزشکاران مؤثر واقع شده و به کارگیری آن در کنار تمرینات جسمانی می تواند موجب بهبود عملکرد ورزشی آنها شود.

هدف این پژوهش بررسی اثربخشی آموزش هوش هیجانی بر افزایش شایستگی اجتماعی، عملکرد در تکالیف نظریه ی ذهن و کمک طلبی دانش آموزان دارای ناتوانایی های یادگیری بود. در این پژوهش افرادی که در یک مطالعه ی آزمایشی شرکت کردند، شامل 40 نفر از دانش آموزان پسر کلاس های پنجم و ششم ابتدایی شهر اهواز بودند که به روش تصادفی چند مرحله ای انتخاب شدند. ابزارهای مطالعه، مقیاس شایستگی اجتماعی فلنر، آزمون نظریه ی ذهن استیمن و مقیاس کمک طلبی پنتریچ و ریان بودند. آزمودنی ها به دو گروه (1 گروه آزمایش و 1 گروه کنترل) تقسیم شدند. آموزش هوش هیجانی در گروه آزمایش به کار گرفته شد، ولی گروه کنترل هیچ آموزشی دریافت نکرد. پیش- آزمون و پس- آزمون در مورد گروه آزمایش و گروه کنترل انجام شد. نتایج به وسیله ی آمار توصیفی و آزمون تحلیل کواریانس چند متغیری (MONCOVA) تحلیل شد. یافته ها نشان داد که بین دو گروه تفاوت معنی داری وجود دارد، عملکرد گروه آزمایش در شایستگی اجتماعی، عملکرد در تکالیف نظریه ی ذهن و کمک طلبی در پس- آزمون افزایش یافته بود. این یافته ها اهمیت به کارگیری آموزش هوش هیجانی را بر بهبود عملکردهای اجتماعی دانش آموزان دارای ناتوانایی های یادگیری مطرح نمود.

اسناد افکار و احساسات به دیگران، قابلیتی است که به آن «نظریه ذهن» می گویند. تحقیقات گسترده دو دهه اخیر نشان داده اند که استدلال در مورد امیال و عقاید از سنین پیش دبستانی شروع می شود و برای وجود این توانایی انتزاعی توجیهات مختلفی وجود دارد. به عقیده بعضی، انسان ها دانشمندانی کوچک اند که عقاید و احساسات را از طریق آزمون و مشاهده کشف می کنند. گروهی دیگر این توانایی را ذاتی می دانند، ولی فرض آنها این است که مفاهیم طی مکانیسمی به سیستم شناختی معرفی می شوند.

توانایی نسبت دادن حالت های ذهنی یعنی نیات، احساسات، خواسته ها و باورها به خود و دیگران و درک این که حالات ذهنی دیگران می تواند متفاوت از حالات ذهنی خود فرد باشد اصطلاحا نظریه ذهن یا اختصاراTOM  نامیده می شود. امروزه نظریه ذهن برای اشاره به ظرفیت شناختی خاصی استفاده می شود. بر پایه رشد این ظرفیت شناختی است که رفتارهای دیگران معنی دار شده و قابل درک می شوند. عنصر اساسی در نظریه ذهن درک عوامل هدفمندی رفتار و جهت دار بودن ادراک دیگران است. خاستگاه تکاملی نظریه ذهن به نخستینی های غیرانسانی برمی گردد. نظریه ذهن احتمالا واکنشی انطباقی به تعاملات اجتماعی اولیه می باشد (پریماک و وودراف، 1978). در سه دهه اخیر پیشرفت ها و پژوهش های گسترده ای در زمینه تحول نظریه ذهن در کودکان نابهنجار، زیربناهای عصبی فیزیولوژیکی آن در مغز و اکتشاف بخش های موثر در این واکنش شناختی و نقش نورون های آیینه ای، هم چنین بررسی هایی در مورد نظریه های مختلف در این حیطه مهم تحولی صورت گرفته است. به دنبال تحقیقات گسترده در زمینه تحول بهنجار نظریه ذهن، بخش آسیب شناسی نظریه ذهن نیز به سرعت رو به گسترش بوده و هر روز با نتایج چشم گیری در مورد نقص های نظریه ذهن در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی، اختلالات شخصیتی، کودکان اتیستیک، سندرم آسپرگر و غیره مواجه هستیم. در این مقاله تلاش شده است بیشتر به بررسی تاریخچه نظریه ذهن، نظریه ذهن به عنوان ابزاری برای سازگاری با پیچیدگی های اجتماعی، رویکردهای نظری مختلف در زمینه نظریه ذهن، مراحل مختلف تحول نظریه ذهن در کودکان بهنجار، مکانیزم های مغزی نظریه ذهن، ارتباط نظریه ذهن با سایر توانایی ها پرداخته شود.

هدف از این مطالعه تعیین اثربخشی آموزش نظریه ذهن بر ارتقا سطوح نظریه ذهن دانش آموزان کم توان ذهنی بود. پژوهش از نوع مطالعات تجربی با پیش آزمون - پس آزمون با یک گروه کنترل بود. 30 نفر از دانش آموزان دختر کم توان ذهنی با دامنه سنی 12-8 سال با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند. بعد از همتاسازی بر اساس سن تقویمی و هوش و نمرات نظریه ذهن، به دو گروه آزمایش (15 دانش آموز) و گروه کنترل (15 دانش آموز) تقسیم شدند. نظریه ذهن به مدت 9 جلسه به دانش آموزان در گروه آزمایش، آموزش داده شد، اما گروه کنترل هیچ نوع آموزشی در این زمینه دریافت نکردند و فقط در جریان برنامه های معمول مدرسه قرار گرفتند. پس آزمون برای هر دو گروه اجرا شد. ابزار پژوهش شامل آزمون 38 سوالی نظریه ذهن و آزمون ماتریس های پیشرونده ریون بود. داده های به دست آمده از پیش آزمون و پس آزمون هر دو گروه با استفاده از تحلیل کوواریانس مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که آموزش نظریه ذهن اثر معناداری بر ارتقا سطوح نظریه ذهن دارد (p<0.001).

هدف: در در سال­ های اخیر علاقه ی فزاینده­ ای به بررسی رابطه بین زبان و نظریه ذهن در کودکان دارای اُتیسم به وجود آمده اما با وجود مطالعات انجام شده، هنوز ماهیت این رابطه به درستی مشخص نشده است و یافته های تحقیقات درباره ی جهت اثر و مؤثرترین عنصر زبانی دخیل در نظریه ی ذهن این کودکان متفاوت بوده است. با توجه به انجام نشدن این مطالعه در زبان فارسی، هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه ی بیان انواع ساخت­ های دستوری زبان فارسی و نظریه ی ذهن در کودکان فارسی­ زبان دارای اُتیسم است. روش بررسی: در این مطالعه، داده ­ های پژوهش از 10 کودک دارای اُتیسم و 20 کودک طبیعی (10 همتای سنی و 10 همتای زبانی) جمع ­ آوری شد. پس از اینکه کودکان اُتیسم با عملکرد بالا با آزمون غربالگری و تشخیصی اُتیسم تشخیص داده شدند، بیان ساختارهای مختلف دستوری و توانایی نظریه ی ذهن به ترتیب با استفاده از آزمون بیان دستور و آزمون نظریه ی ذهن بررسی شد و همبستگی داده ­ ها با نرم ­ افزار آماری SPSS نسخه ی 20 تحلیل شد. یافته ­ ها: نتایج پژوهش نشان داد در گروه همتای سنی بین امتیاز مربوط به آزمون نظریه ذهن سطح سوم با هریک از امتیازات مربوط به تعداد ساخت درست بیانی و تعداد گویه­ های درست بیانی در آزمون بیانی دستور زبان همبستگی معناداری وجود داشت، اما در گروه همتای زبانی و اُتیسم همبستگی معناداری وجود نداشت. برای بررسی دقیق­ تر این ارتباط در کودکان دارای اُتیسم، همبستگی انواع ساخت­ های دستوری به صورت مجزا با نظریه ی ذهن بررسی شد و نتایج نشان داد بین ساخت­ های مربوط به بند موصولی قیدی، شناسه فعل و آزمون نظریه ی ذهن سطح دوم و نظریه ی ذهن کلی همبستگی معناداری وجود دارد. نتیجه­ گیری: بنابراین برای نتیجه­ گیری درباره ی ارتباط زبان و نظریه ی ذهن در کودکان دارای اُتیسم، بررسی ساختارهای مختلف دستوری به صورت مجزا ضروری است و علاوه بر این، در درمان جنبه ­ های شناختی آنها (رشد نظریه ی ذهن)، باید به ساخت­ های دستوری همچون موصول­ ها و نشانه ­ های افعال، توجهی جدی داشت.